Vakayiname'de Güven Güzeldere, yıllar boyu Türkiye'deki üniversitelerde çalışan akademisyen göçmenlere değiniyor.
Nazi döneminin yükselişe geçmesi özellikle Musevi asıllı pek çok Alman ve Avusturyalı akademisyeni ülkeleri dışına taşınmaya yöneltti. Bu akademisyenlerden yüzlercesi, genç Türkiye Cumhuriyeti için bir talih eseri olarak yıllar boyu İstanbul ve Ankara'da üniversitelerde çalıştılar, ders verdiler, öğrenci yetiştirdiler. Peki, bu akademisyenler arasında tanınırlık açısından var olan farklar Türkiye'deki statülerine ve maaşlarına nasıl yansıdı? Akademisyen göçmen aileler nasıl hayatlar sürdüler? Sonrasında neler oldu?
Avrupa'dan gelen göçmen akademisyenler arasında Musevi asıllı olmayanlar da vardı. Bunlardan biri olan Fransa'nın Almanya kıyısındaki Alsas bölgesinde doğmuş edebiyatçı, filolog ve ressam Traugott Fuchs, hayatının sonuna kadar Türkiye'de yaşamayı seçti. İstanbul Üniversitesi sonrasında Robert Kolej ve Boğaziçi Üniversitesi'nde de ders veren ve öldüğünde İstanbul'da defnedilen Fuchs, II. Dünya Savaşı sonlarında bir dönem Nazi sempatizanı olduğu düşünülenlerle birlikte - bariz bir yanlışlık sonucu - Çorum'daki bir 'toplama kampı'na gönderildi. Çorum dönemini son derece yapıcı bir ruh haliyle ve verimlilikle değerlendiren Fuchs, yerel coğrafyanın ve orada tanıştığı kişilerin resimlerini yaptı, zengin bir arşiv oluşturdu.
Traugott Fuchs hakkında daha ayrıntılı bilgiye erişebileceğiniz ve desenlerini görebileceğiniz kaynaklardan birisi Boğaziçi Üniversitesi Arşiv ve Dokümantasyon Merkezi'nin internet sitesinde bulunuyor. Bir başka önemli kaynak ise konuğumuz Dr. Richard Wittmann'ın yöneticisi olduğu Orient-Institut İstanbul'un arşivi.
İstanbul Üniversitesi'nde göçmen akademisyen olarak çalışmış olan Avrupalı hocaları araştırırken, şu iki kaynaktan yararlandım; Prof. Dr. Nihat Falay'ın İstanbul Üniversitesinin Yabancı Akademisyenleri ve Sevtap İshakoğlu Kadıoğlu ile Gaye Şahinbaş Ergingöz'ün Emigration of Science: Documented History of Refugee Scientists at Istanbul University, Faculty of Letters. Nihat Falay'ın kitabına şu yazısıyla dikkatimi çeken Adnan Ekşigil'e de teşekkür ediyorum. 
Almanya'dan Türkiye'ye gelen en önemli felsefecilerden biri Bilimsel Felsefenin Doğuşu'nun da yazarı Hans Reichenbach idi. Şu derlemede, Reichenbach'ın editörlük ve çevirmenliğini de yapmış olan ikinci eşi Maria Reichenbach ile Los Angeles'daki evinde yapılmış olan bir söyleşiyi bulabilirsiniz.
Konuğumuz Dr. Richard Wittmann, Traugott Fuchs'un yaşamı ve çalışmalarını konu alan bir belgesel hazırlamış durumda. Mayıs ayında gösterime girecek olan belgeseli ayrıca Açık Radyo'da duyuracağız. Bu vesileyle Dr. Wittmann ile temasa geçmemde yardımcı olan Pascale Roure ve Julia Völker'e de teşekkür ediyorum.
Almanya, Türkiye'nin göçmenlik hikayelerinde en merkezi konuma sahip olan ülke. Bu vesileyle, Boğaziçi Üniversitesi öğretim üyesi ve belgesel film yönetmeni Can Candan'ın Duvarlar başlıklı belgeseline de işaret etmek istiyoruz.
